Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 11 Ağustos’ta ülkesinin covid-19’a neden olan SARS-CoV-2 isimli koronavirüse karşı bir aşıya onay verdiğini açıkladı ve
aşının güvenli ve etkili olduğunu söyledi. Görünen o ki, Rusya Ekim ayında toplu aşılamalara başlamayı planlıyor.
Ama bu açıklama dünya çapında bir endişe yarattı. İmmünologlar aşının güvenli ve etkili olduğundan emin olmanın bir yolu olmadığını söylüyorlar.
Aşı hakkında ne biliyoruz?
Rusya aşıya “Sputnik V” adını verdi ve aşı Moskova’da bulunan Gamaleya Epidemiyoloji Ve Mikrobiyoloji Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirildi. 21 gün arayla iki kez uygulanacak olan aşının her ikisi de genetiği değiştirilmiş adenovirüsleri içeriyor. Adenovirüsler normalde soğuk algınlığına neden oluyor.
İki aşıda da SARS-CoV-2 koronavirüsünün insan hücrelerine girmesine olanak tanıyan spike proteini için bir gen bulunuyor. Teoride, bunun bağışıklık sistemini
gerçek bir koronavirüsle yaşanacak bir karşılaşma için hazırlaması gerekiyor.
Aşı hangi testlerden geçti?
Normal olarak, yeni aşıların geniş çaplı olarak kullanılmadan önce üç testten geçmesi gerekiyor. Faz 1 denemesi az miktarda gönüllüyü içeriyor ve güvenli bir
dozun belirlenmesini amaçlıyor. Faz 2 daha fazla insanı gerektiriyor çünkü bu aşamada aşının bir bağışıklık tepkisini tetikleyip tetiklemediği test ediliyor ve
ayrıca da yan etkiler daha dikkatli bir şekilde araştırılıyor. Ardından aşının gerçekten de enfeksiyona karşı bir koruma sağlayıp sağlamadığını anlamak için
geniş çaplı bir faz 3 denemesi yapılıyor. Bu sadece bir formalite değil çünkü bir aşı faz 2’de bir bağışıklık tepkisini tetiklemiş olabiliyor ama bu faz 3’te gerçek bir
bağışıklığın görülmesi için yeterli olmayabiliyor.
Rusya’nın aşısı hakkındaki bir web sitesi, aşının faz 1 ve faz 2 denemelerinin Ağustos ayının başlarında tamamlandığını belirtiyor. Ama hiçbir olumsuz etkinin
görülmediğini ve aşının istenilen bağışıklık tepkisine neden olduğunu söyleyen web sitesinde hiçbir detaylı sonuç açıklanmıyor. Web sitesi aynı zamanda, bir
faz 3 denemesinin 12 Ağustos’ta aralarında Brezilya, Meksika, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin de bulunduğu bazı ülkelerde başlamış olacağını da iddia ediyor.
Diğer bir deyişle, aşı tüm testlerden geçmiş değil. Faz 1 ve 2’ye ait veriler olmadan aşının ne kadar güvenli olduğunu bilmiyoruz ve faz 3 denemesi olmadan da aşının işe yarayıp yaramadığını bilmiyoruz.
Bu iyi bir fikir mi?
Kamu sağlığı uzmanlarına göre, bu aşının bazı olumsuz sonuçları olabilir. Bunlardan en bariz olanı, aşının tehlikeli yan etkilere neden olabilecek olması.
Adenovirüs bazlı aşılar yaygın olarak kullanılıyor, dolayısıyla riskin düşük olması muhtemel ama denemelerin verilerini görmeden bundan emin olmanın bir yolu yok.
Ayrıca, aşı koronavirüse karşı bir koruma da sağlamayabilir. Eğer insanlar bu aşıyı olur ve sahip olmadıkları halde virüse karşı bağışıklık sahibi olduklarına inanırlarsa virüs daha da çok yayılabilir ve çok daha fazla ölüme yol açabilir.
Bu konuda sosyopolitik bir risk de var. Birçok ülke zaten mevcut hastalıkları aşılama yoluyla kontrol etmekte sorunlar yaşıyor çünkü insanlar kendilerine ya
da çocuklarına aşı yaptırmak konusunda gönülsüzler.
Bunun nedeni aşı karşıtı hareketin var olan aşıların tehlikeli olduğu yönündeki yanlış iddiaları. Test
edilmemiş bir aşıyı kullanıma açmak bu sorunu daha da kötüleştirebilir.
İşe yarayan bir aşının çıkması yakın mı?
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, şu anda altı aşının faz 3 denemeleri yapılıyor ama henüz hiçbirininki tamamlanmadı. 100’den fazla aşı geliştirilme aşamasında ve bunların çoğu da olumlu sonuçlar ortaya koydu. Bu durum, önümüzdeki 12 ay içinde bir aşının kullanıma girmeye hazır olacağı yönündeki umutları artırıyor.
Orijinal makale: New Scientist
