Büyük resme baktığımızda genellikle tarihçiler, psikologlar ya da tıp uzmanları tarafından adı hatırlanan, pek sıradan insan yoktur. Bu insanların başlarına olağanüstü bir şey geldiği için, isimleri hafızalarda yer eder. Bu olağanüstü olaylardan birini de 13 Eylül 1848 yılında Phineas Gage yaşadı. Başına gelen korkunç olay dehşet verici türdendi.
Phineas Gage Kimdi ve “Başına Ne Geldi?”
25 yaşındaki inşaat ustası, Cavendish Vermont yolu boyunca kurulan yeni bir tren rayı yatağının kurulumunda çalışıyordu. Görevi ise bir deliğe yerleştirilen patlayıcıları demir bir çubukla bastırarak sıkıştırmaktı. Bu oldukça tehlikeli bir görevdi. Bir nedenden dolayı patlayıcılar erken infilak etti ve yaklaşık 6 kiloluk demir bir çubuk havaya fırladı ve Gage’in sol yanağından girip beyninden geçerek kafatasından dışarı çıktı. Zavallı Gage mucizevi bir şekilde hayatta kalmıştı ve bilinci halen açıktı.
Genç adam sendeleyerek bir at arabasına bindi ve kasabaya doğru gitti. Kapının önündeki verandaya oturdu ve doktoru beklerken oradan geçen yolcularla da sohbet etti. Birkaç gün sonra O’nu ölümün kapısına daha da yaklaştıran bir beyin enfeksiyonu geçirdi. Fakat ölüm bile onun hayatta kalmasından etkilenmiş olmalıydı ki yaşamasına izin verdi. Gage sol gözünü kaybetti, fakat iyileşti ve iki ay sonra evine gitti.
Onu kaza öncesi ve sonrası tanıyan herkes, değiştiği konusunda hemfikirdi. Pek çok şiddetli nöbetin sıkıntısını yaşadıktan sonra 1860 yılında hayatını kaybetti fakat tarihi ve tıbbi açıdan kötü bir şöhreti oldu.
Nörolojinin İlk Yılları İçin Harika Bir Vaka Çalışmasıydı
Gage, travmatik beyin hasarı konusunda belgelenmiş ilk vakalardan biri. Dr. Harlow Boston Medical and Surgical Journal’de Gage’in hikâyesini ilk kez belgelediğinde, kimse bu olaya inanmadı- çünkü Gage’in tüm fonksiyonları bu dehşet verici kazanın sonrasında bile tam olarak çalışıyordu.- insanlar şaşkınlıktan donakalmıştı. 1868’de yayınlanan bir sonraki rapor, vakanın mental klinik tabloları üzerine odaklıydı. İşlevsel ve fiziksel olarak iyi olsa da, O’nu kazadan önce ve sonra tanıyanlar kişiliğinin çok değiştiğini, artık “eski Gage” olmadığını söylüyorlardı. Harlow, Gage’in değişken, saygısız, zaman zaman kutsal değerlere dahi küfür eden birine dönüştüğünü, sadece arkadaşlarına biraz hürmet ettiğini belirtti.
Problem de tam olarak buradaydı. O zamanlar tıp camiası frenolojinin mi (kafatası biçimine dayalı kişilik analizi) yoksa gelecek vadeden nörolojinin mi daha doğru olduğu konusunda yeni ikiye bölünmüştü.
Nörologlar, bizi insan yapan özelleriklerin sırrını keşfetmek için beynin incelenmesi konusunda ısrarcıydı ve Gage ise onlar için bir kanıt niteliğinde olan ilk belgelendirilmiş vakaydı- haklıydılar.
Gage Vakası, Beyindeki İşleyişlerin Tam Olarak Yerini Belirleme Konusunda Çok Yardımcı Oldu.
Özellikle hafıza ve uyku ile alakalı olarak hala beyinle ilgili henüz bilmediğimiz bir yığın sır mevcut. Tam olarak ne olup bittiğini anlamak için derinlemesine gözlem yapamıyoruz. Gage’in yaşadığı kaza, tuhaf bir şekilde bilime katkıda bulundu. En çok hasar gören bölge, prefrontal korteksti. Hafızası sapasağlamdı. Gayet sağlıklı bir birey gibi çalışabiliyor, seyahat edebiliyor ve sorumluluk sahibi bir bireyin yapması gereken ne varsa her şeyi yapabiliyordu. Fakat kişiliğinin nasıl değiştiğine dair eldeki veriler çeşitlilik gösterse de, herkes kişiliğin prefrontal kortekste yer aldığı konusunda hemfikirdi. Liverpool Walton Nöroloji ve Nöroşirurji Merkezi’ndeki araştırmacılar, Dr. Harlow’un Gage vakasının tıbbi bilim adına doğru bir yol oluşturduğunu ve yaklaşık 10 yıl sonra da bu yolun David Ferrier tarafından takip edildiğini söylüyorlar. Ferrier, Harlow’un bulgularını alıp derinlemesine inerek, kişiliğin büyük oranda prefrontal korteks tarafından yönetildiği fikrini geliştirdi. Bugünün bilimi ise bu bilginin %100 doğru olduğunu onaylıyor. Gage’in kafatası ve kazadaki demir çubuk, ölümünden sonra erkek kardeşi tarafından Dr. Harlow’a verildi ve şu anda her ikisine de Harvard Üniversitesi Warren Anatomi Müzesi ev sahipliği yapıyor.
Gage’in beyni hakkında doğrudan detaylı bilgiye sahip olamasak da, olan biten hakkında en önemli iki bilgiye sahibiz. 1940’ların başlarında kafatası haritalandı ve 2012de ise Nöro Görüntüleme Laboratuvar’ndaki araştırmacılar beyaz cevher götüntüleme tekniklerininin bir kombinasyonunu kullanarak demir çubuğun tam olarak nereden geçtiğini ve hangi bağlantılara zarar verdiğini haritaladılar. Sonuç ilginçti: Gage’in beyaz cevheri düşünülenden daha az hasar görmüştü.
Gage Vakası, bazı şeyleri ölçmenin zor olabileceğinin ispatı
Gage, 1849’da Gage Harvard Tıp Fakültesi’nde tedavi edildi. Görme, işitme, denge ve konuşma yetenekleri test edildi. Testlerden olumlu sonuç alınınca beyninin de sağlıklı olduğu kanısına varıldı. Fakat Gage’in kişilik yapısındaki sonradan ortaya çıkan değişimler ön görülemedi.
KAYNAK: GRUNGE
