Astronotlar sıfır yerçekimi nedeniyle uzay görevleri sırasında daha fazla kan pıhtısı oluşma riski altında mı? Bu soruyu yanıtlamak için NASA, UNC Tıp Fakültesi’nden Stephan Moll, UNC Tıp Bölümü’nde profesör olan bir uzmandan yardım alıyor. Vascular Medicine’de yayınlanan yeni bir makale, 2020’de New England Journal of Medicine’de detaylı bir şekilde anlatılan bir astronotun juguler damarında derin ven trombozu (DVT) gelişimi ile tetiklenen bir meslek izleme programının sonuçlarını gösteriyor
Astronotun Uluslararası Uzay İstasyonundaki (ISS) görevi sırasında kan pıhtısının keşfi yapıldığında NASA Moll’a danıştı. Bu keşif, uzayda bir astronotta ilk kez bir kan pıhtısı bulunmasıydı, bu nedenle sıfır yerçekiminde DVT için yerleşik bir tedavi yöntemi yoktu. UNC Kan Araştırma Merkezi’nin bir üyesi ve bir klinik hematolog olan Moll, Dünya’daki DVT konusundaki bilgisi ve tedavi deneyimi için çağrıldı. Moll ve NASA doktorları, astronot güvenli bir şekilde Dünya’ya dönene kadar birkaç ay boyunca tedavi edilmesine yardımcı oldu.
Bu astronotun kan pıhtısı asemptomatikti – yani pıhtı olduğunu gösteren herhangi bir semptomu yoktu. DVT, astronot vücut sıvısının sıfır yerçekiminde nasıl yeniden dağıtıldığına dair bir araştırma çalışması için kendi boyunlarından ultrason çekerken keşfedildi. Çalışma için olmasaydı, sonucun ne olabileceğini söylemek mümkün değil. Bu nedenle Moll, uzayda kan akışının ve kan pıhtılarının nasıl davrandığını araştırmak için NASA ile çalışmaya devam etti.
NASA’dan James Pavela, MD liderliğindeki Moll ve diğer araştırmacılar, ISS’de sıfır yerçekiminde toplam 2.150 gün boyunca 11 astronotu izlediler. Tüm astronotlar, boyun damarlarındaki kan akışının ve kan damarı boyutunun bir temel çizgisini elde etmek için Dünya’dan ayrılmadan önce değerlendirildi. Astronotlar uzaya çıktıklarında, sıfır yerçekiminde meydana gelen değişiklikleri izlemek için Dünya’daki bir radyoloji ekibinin rehberliğinde kendi boyunlarına ultrason yaptılar.
Moll, “Yerçekimi yokluğuna bağlı olarak akışta bazı değişiklikler bekledik” dedi. “Yerçekimi vücudunuzdaki sıvıyı aşağı çeker. Aynı zamanda kan damarlarınız üzerinde bir kuvvet oluşturur ve bacak damarlarındaki bu artan basınç, kan damarlarından sıvının yumuşak dokulara sızmasına neden olur. Bunu ayakta durduğunuzda fark edebilirsiniz, uzun süre sonra ayak bileklerinizde, ayaklarınızda ve bazen ellerinizde şişlik gelişir.”
“Yerçekimi olmadan, kan gibi sıvılar vücudunuzda yeniden dağılır. Astronotlar uzaya vardıklarında, yerçekiminin olmaması, sıvının vücudun üst kısmına kayması nedeniyle boyundaki kan damarlarının genişlemesine neden olur. Astronotlarda boyunda ve yüzde şişlik gelişir. Bu normal ve beklenen bir bulgudur.”
Moll ve NASA’nın cevaplamak istediği soru, akış ve damar boyutundaki bu farkın astronotları kan pıhtılaşması riskine sokup sokmayacağıydı. On bir astronotun altısında anormal akış özellikleri kaydedilirken, hiçbirinde kan pıhtısı gelişmedi. Bununla birlikte, boyun damarlarında yavaşlamış kan akışı bulguları, muayenede anormal eko bulguları ve hatta iki astronotta kan akışının tersine dönmesi gözlemlendi. Bu anormalliklerin bu uzay yolcularını kan pıhtılarına yatkın hale getirip getiremeyeceği sorusunu gündeme getiriyor.
Bu arada, bu araştırma, mevcut ve gelecekteki uzay uçuşu görevleri için kan sulandırıcılar gibi hangi tıbbi malzemelerin mevcut olması gerektiğine dair bilgi vermeye yardımcı olacak. Veriler ayrıca, uzay uçuşunun potansiyel olarak artan kan pıhtılaşması riskini en aza indirmek için tasarlanmış müdahalelerin kullanılmasına ve geliştirilmesine rehberlik etmeye yardımcı olacak.
Kaynak: Phys
