Geçmişten beri bilim çeşitli alanlarda sürekli değişmekte ve gelişmektedir. Bunun en önemli nedenlerinden birisi de insanın duyduğu ihtiyaçtır. Beslenme ve barınmayla birlikte, aslında sağlık da bu temel ihtiyaçların içindedir. Bu nedenle tıp alanındaki çalışmalar aralıksız devam etmektedir.
Günümüzde belli hastalıklar için eczaneden aldığımız ilaçlar, genellikle bellidir. Aynı şikayetleri dile getiren hastalara doktorların yazdıkları ilaçlar aynı ya da benzerdir. Hatta zaman zaman doktora bile ihtiyaç duymayız. Yakınlarımızdan benzer hastalıkları geçirenlerin kullandıkları ilaçları kullanırız, ya da eczaneye gidip hastalığımıza göre ilacımızı kendimiz alırız. Peki her ilaç her insanda aynı etkiyi gösterir mi?
Farmakoloji, yani ilaç bilimi, hastalıklara göre ilaçları üreten bilim dalıdır. Bilim dünyası, farmakoloji ile genetik bilimini birleştirip kişiselleştirilmiş ilaçlar üretmeyi istemektedir. Bilindiği gibi her insan genetik olarak birbirinden farklıdır, dolayısıyla aynı hastalık dahi olsa genlerle taşınan hastalık potansiyeli de bireyden bireye değişiklik gösterebilir. Bu değişikliği göz önünde bulunduran farmakogenom bilimi, her insanın kendi sahip olduğu özelliklere göre tedavi olabilmesi için gen dizilimlerini kullanarak ilaç üretmeyi hedeflemektedir. Böylece genel olarak üretilen ilaçlar ile iyileşebildiği kadar iyileşmek yerine her birey tamamen kendi özellikleri ve ihtiyaçlarına göre hazırlanmış tedaviyi alabilecektir.
DNA’mız nükleotidlerden oluşur. Gen dizilimi dediğimiz olay, nükleotidlerin doğru sırasının tespit edilmesidir. Bireye özgü değişiklikler bu sıralamalarda gizlidir, bu yüzden kişiselleştirilmiş ilaç üretimi için gen dizilimlerine ihtiyaç duyulur. Bunun için çeşitli yöntemler mevcuttur. 1977 yılında Frederick Sanger ile başlamıştır ve gelişmeye de devam etmektedir.
Bireye özgü ilaçların şimdilik teori aşamasında olmasının en önemli sebeplerinden birisi bu işin maliyetinin yüksek olması ve ilaç firmalarının da bu maliyetten kaçmasıdır. Yakın gelecekte günümüze göre daha gelişmiş olan teknolojiler ve yöntemlerin daha düşük maliyetle dizileme işlemini yapacağı beklenmektedir. Buna bağlı olarak da üretim maliyeti düşecek ve kişiselleştirilmiş ilaçlar piyasaya sürülmeye başlanacaktır.
Kaynakça:
- Akman, Begüm ve Tuncer, Taner; Yaşamın Şifresi: İnsan Genom Projesi; ODTÜ yayıncılık; Ağustos 2014 (dördüncü baskı)
