Özgüven her birey için temel ve önemli bir duygusal gereksinimdir. Bireyin özgüveni kendine verdiği değer ile doğru orantılıdır. Kendine değer vermeyen bir bireyin özgüven eksikliği yaşaması muhtemeldir. Her insanın kendine olan güveni kendi yaşantısında bulunan iş ve uğraşlara göre değişiklik gösterebilir. Bir insan akademik başarı veya teknik beceride kendine güvenirken fiziki özellikleri, fiziki görünüşü ve sosyal ilişkilerinde kendine güvenmeyebilir. Bu da bulunduğu mekân ve zamana göre farklılık göstermesine neden olur. Her birey kendine her alanda güvenmeyi ister. Yeni bir işe başladığında o işi kusursuz ve mükemmel yapmak isteyebilir. Fakat bu istediklerini gerçekleştiremediğinde özgüven eksikliğinin doğuştan gelen bir özellik olduğuna inanır ve kabullenir.
Özgüven eksikliği bireylerde gerek iş hayatında gerekse sosyal yaşantısında ciddi sorunlar doğurabilir. Hatta bazı bireyler kendini tamamen dış dünyaya kapatarak kendi içine çekilir ve duyguları ile baş başa kalır. Özgüveninde olan eksikliğinin doğuştan gelen bir özellik olduğuna inanarak kendini bu durumdan kurtarmaya çalışmaz ve bazı durumlarda hayat bu insanlara yaşanamaz bir hale gelebilir. Bunlardan kaynaklı olarak birey kariyerinde ve iş hayatında birçok başarısızlıkla karşılaşabilir. Çünkü kendine olan güveni eksiktir. Yapabileceği bir işi kendine yapamam diye kabul ettirir. Sosyal yaşantısında da birçok sorunla karşılaşabilir. Birey eğer dış görünüşünden ve fiziksel özelliklerinden memnun değilse ve bunları bir sorun olarak görüyorsa kendini arkadaş ortamında ezik ve eksik hisseder. Herkes mutlu bir şekilde sohbet ederken o kendinin diğer insanlara nasıl gözüktüğünün derdindedir. Bundan dolayı hiçbir şeyden tat alamaz hale gelir. Artık kendisine ve çevresine küserek kendi duygu ve düşünceleriyle kendi oluşturduğu iç dünyasına kapanır.
Özgüven eksikliğinin oluşmasındaki temel probleme baktığımızda genellikle çocukluk çağında yaşanan olaylar bireyleri önemli derecede etkilemektedir. Örnek olarak bir çocuğun herhangi bir şeyi alay konusu olduğunda çevresi ne kadar önemsemese de çocuk bunu zihnine atar ve belki de bu yaşanan olay onun ileride özgüven eksikliği yaşamasına neden olabilir. İnsanlar fikir ve düşüncelerinin kabul edilip onaylanmasını ister. Bireyin yaşantısında herhangi bir olayda veya iş hayatında gösterdiği başarısızlık ve bunun sonucunda yaşadığı psikolojik duygular bireyin özgüven eksikliği yaşamasına neden olabilir ya da bu durumlar özgüven eksikliğinin bulunduğuna dair bir işaret olabilir.
Özgüven problemi görülen hastalarda aslında bu problemin oluşmasındaki temel olaylar genellikle bebeklik ve çocukluk döneminde yaşanır. Kendini bilen çocuklar ilgi görmek ister. Sözlerinin dinlenmesini ve yorum yapılmasını ister. Aile içerisinde bir karar alındığında çocuk onunda fikrinin alınmasını ister. Aileler tarafından çocuklara uygulanan şiddet ve psikolojik saldırılar çocukların ilerleyen yaşlarda özgüven problemini yaşamasına ve yaşamdan kendini soyutlanmasına neden olabilir. Bir diğer faktörde yukarıda kısa bahsettiğimiz çocukluk döneminde çocuğun arkadaş veya aile ortamında yaşadığı ve alay konusu edilen olaylardır. Aslında çevresi yaptığının ilerde çocuk için birçok psikolojik rahatsızlığa neden olacağını bilmez ama çocuk yaşanan her şeyi en ince ayrıntısına kadar zihnine kaydeder ve ilerleyen yaşlarda artık o işi başaramayacağını düşünür ve denemeden vazgeçer. Olaylar kısır döngüye girmiş olur. Bu sürekli olarak böyle tekrarlanır. Her başarısızlık bireyin özgüveninin biraz daha azalmasına neden olur. Çocuğun psikolojik gelişim evrelerinde doğumla başlayan ve bir yaşına kadar devam eden dönem ‘’ temel güven duygusunun’’ oluştuğu dönem olarak gösterilir. Bu dönemde bebeğe karşı gösterilen sevgi ve ilgi oldukça önemlidir. Ebeveynler bebeğin hiçbir şeyin farkında olmadığını düşünürler ama bebek aslında her şeyden haberdardır ve hisseder. Yaşanan olaylar çocuğun psikolojisini önemli derecede etkiler. Kişi kendine bir kimlik oluşturur ve bu kimliğe göre yaşamına devam eder. Eğer o kimlikte bir yer kusurluysa birey o kusuru yaşam boyunca unutmaz ve uzak durur. Her özgüven problemi yaşayan bireyin kafasında olmak istediği bir kişilik vardır. Özgüven problemi bulunan kişiler kendilerine hedef koymada da birçok problem yaşar.
Özgüven Eksikliği Problemini Yaşadığımı Nasıl Anlarım, Belirtileri Nelerdir?
Aşağıda belirtecek olduğumuz belirtiler kişilere göre farklılık gösterebilir. Belirtilerin bulunduğu her bireyin özgüven problemi bulunmayabilir.
- Evin içerisine sürekli uyurlar. Koltuktan yatağa yataktan koltuğa geçerler.
- Günlerce hatta haftalarca duş almadan durabilirler.
- Evleri ve odaları sürekli pis ve dağınık olabilir.
- Birileriyle ve özellikle karşı cinsle ilişki kurmada problem yaşarlar. Ve kendi kendilerini mutlu etmeye çalışırlar.
- Dışarı çıkacakları zaman mutlaka makyaj yaparlar. Ya da giyilen kıyafetin en ince ayrıntısına kadar dikkat ederler.
- Marka takıntıları vardır.
- Yanlarına mutlaka çanta, cüzdan, anahtar gibi eşyalar alırlar. Ellerinde tutacak bir şey almadan dışarı çıkamazlar.
- Markete gittiklerinde iki çikolata arasında kaldıkları zaman dahi karar verip seçim yapamazlar.
- Özgüveni düşük insanlar pek çok kez yalan söylerler. Hatta bazen çok pişman olurlar.
- Kendi fikirlerini açık ve net bir şekilde söylemek yerine başkalarının fikirlerine katılmayı, onları onaylamayı tercih ederler.
- Yadırganmaktan ve eleştirilmekten çok korkarlar.
- Özgüveni düşük insanlar bir anda çok büyük ve çok radikal kararlar alabilirler. Bunu insanların ilgisini çekmek için yaparlar.
- Kişi fikirleriyle ve düşünceleri ile birlikte kendi iç dünyasına kapanır. Kendini yaşamdan ve insanlardan soyutlar.
- Genellikle kafasını öne eğer ve kalabalıkların içerisinde hızlı bir şekilde yürür.
- Kambur durabilirler.
- Tırnak yemek ve dudaklarını kemirmek.
- Sürekli saç ve sakalları ile oynamak.
- Mesela yolda yürürken biri ona çarptığında çarpan değil özgüven eksikliği olan kişi ondan özür diler.
- Onlar için başkalarının eleştirileri, yargıları ve fikirleri çok önemlidir. Ufacık bir düşünceye aşırı tepki gösterip alınabilir.
- Kendilerini hep başkasıyla kıyaslarlar.
- Hevesleri hemen kırılır ve kendilerini sevmezler.
- İkili ilişki içerisindeyseler çok kıskanç olurlar.
- Başkalarını aşağılarlar.
Bu belirtilerden çoğu veya bir kaçı sizde veya bir yakınınızda bulunuyorsa özgüven probleminiz bulunabilir.
Özgüvenimizi Yükseltmek İçin Ne Yapabiliriz?
Kendinizi başkasıyla kıyaslarken onda olup sizde olmayan özeliklere değil de sizin yapıp onun yapamadığı ya da sizde olan onda olmayan özellikleri ele alın. Duygularınızı, öfkenizi kızgınlığınızı yazmayı deneyin. Günlük tutabilirsiniz. Dış görünüşünüze özen gösterin diş doktoruna gidebilirsiniz. Güzel bir gülümseme özgüveni arttırır. Spor yapabilirsiniz. Spor mutluluk hormonu salınımını arttırır. Fikirlerinizi belirtmekten kaçınmayın yeri gelince eleştirin yeri gelince de hoşlanmadığınızı söyleyin. Detay düşünmeyin. Başarısızlığa değil başarıya odaklanın. Hayatınızın kontrolünün sizde olduğunu unutmayın. Aynada egzersizler yapın. Kendinizle ilgili kötü değil de iyi şeyler düşünün. İnsanlar için küçük küçük iyilikler yapın.
