İlaç Bağımlılığı

İlaç bağımlılığı, ilaç ya da ilaç gibi dışarıdan alınan bir maddenin fizyolojik, ruhsal ve toplumsal yöndeki olumsuz etkilerine karşın tıbbi amaç dışında kullanılmasına yol açan alışkanlık haline gelmiş bir davranış biçimidir.

İlaç bağımlılığında özellikle son zamanlarda önemli miktarda artış olmuştur. İlaç bağımlılığının sık görülüğü ilaç türlerinden biri Psikolojik rahatsızlıklar için kullanılan ilaçlar ve ağrı kesicilerdir.

Psikotrop yani zihinsel işlevleri etkileyen ilaçların kullanılmasında ortaya çıkan en büyük sorun ilaç bağımlılığıdır. İlacı kullanan kişi, kullandığı ilacın toplumsal ve yaşamsal hayatını bozduğunu fark etse de ilacı kullanmaya devam eder. Bağımlılık derecesi ve etkisi ilaca göre değişiklik gösterir. Kimyasal bağımlılık, kullanılan ilaç bırakıldığında ya da dozu önemli derecede azaltıldığında kendini önemli bir biçimde gösterir. Yoksunluk sendromu olarak isimlendirilen bu durumda birey bağımlı olduğu ilacı alamamasından dolayı kendi kontrolü dışında olan hareketlerde ve eylemlerde bulunabilir. Yoksulluk sendromuna girdiği anda onun için tek ve en önemli amaç bağımlısı olduğu ilacı almaktır. Kimyasal bağımlılık oluşturan ilaçlardan bazıları afyon ve türevleri ile barbitürat ve alkol gibi merkez sinir sistemini baskılayan maddelerdir. Ruhsal bağımlılıkta ilaç, kullanan birey için saplantı haline gelir bütün ilgi ve çabasını, kendisini daha rahat hissettireceğini düşündüğü ilacı elde etmeye ve kullanmaya yöneltir.

İlaç bağımlılığında ortaya çıkan bir durum da toleranstır. Bu durumda ilk zamanlarda belirli bir doz ile ortaya çıkan etki giderek daha yüksek dozların kullanılmasıyla oluşur. Kullanılan ilaç dozu kullanan kişi için yetersizdir. Kişi kendisini daha iyi hissetmek için dozu arttırır ve her artan doz kullanımı beraberinde tolerans problemini ortaya çıkarır. Arttırılan her doz belirli bir süre sonra hasta bireye yetmemeye başlar ve durum kısır döngüye dönüşerek devam eder.

İlaç bağımlılığının alışkanlık dışında birçok zararı daha mevcuttur. Örnek olarak kokainin burundan çekilerek kullanılması zamanla burun orta bölmesinin delinmesine yol açarak hasta bireyin sağlık problemlerinin artmasına neden olur. Diğer açıdan hasta bireyin ilaç bağımlılığından dolayı beslenme durumu bozulur ve vücut patojen mikroorganizmalara karşı dirençsiz hale gelir.

İlaç bağımlılığının doğurduğu zararlı etkilerden diğeri de bireyin toplumsal ve bireysel ilişkilerindeki çöküşlerdir. Hasta birey bazen toplumdan ve arkadaş ortamından dışlanabilir bunun etkisiyle ilaç alımı isteği artış gösterebilir. Bu sorundan kaynaklı olarak hasta intihar teşebbüsünde bulunabilir.

Merkez sinir sistemini uyaran ya da baskılayan ilaçlar tıp dışında uzun zamandır kullanılmaktadır. Baskılayıcı olanlar barbitürat ve benzodiazepinler gibi bütün sakinleştirici-uyuşturucu ilaçları kapsar. Başlıca uyarıcılar ise amfetamin ve türevleri koka bitkisinin yapraklarından elde edilen kokaindir. Bağımlılık yapan ilaçlar arasında Camıanis Sativa adlı bitkiden elde edilen esrar ile LSD ve meskalin gibi halüsinojenler de sayılabilir.

Bu ilaçların tümünün kullanımı yasaktır ve ancak yasal olmayan yollardan elde edilebilir. Öte yandan alkol bağımlılık yapabilmesine rağmen pek çok ülkede serbestçe yasal olarak satılmaktadır. Özellikle sakinleştirici-uyutucular gibi tedavi amacıyla kullanılan ilaçlara bağımlılıkta da sık rastlanılan bir olgudur.