Potansiyel bir tehdidin kokusunu algılama ve tepki verme yeteneği, bizim ve diğer memelilerin hayatta kalması için bir ön koşuludur. İsveç’teki Karolinska Institutet’teki araştırmacılar, yeni bir teknik kullanarak, merkezi sinir sistemi bir kokunun tehlikeyi temsil ettiğine karar verdiğinde beyinde neler olduğunu incelediler. PNAS’ta yayınlanan çalışma, tatsızlık veya rahatsızlık ile ilişkili olumsuz kokuların, olumlu kokulardan daha erken işlendiğini ve fiziksel bir kaçınma tepkisini tetiklediğini gösteriyor.
Çalışmanın yazarı Behzad, “İnsanların tehlikeyle ilişkili hoş olmayan kokulara karşı kaçınma tepkisi uzun zamandır bilinçli bir bilişsel süreç olarak anlaşılıyordu, ancak çalışmamız ilk kez bunun bilinçsiz ve aşırı hızlı olduğunu gösteriyor” diyor.
Koku alma organı, insan beyninin yaklaşık yüzde beşini oluşturur ve milyonlarca farklı kokuyu ayırt etmemizi sağlar. Bu kokuların büyük bir kısmı, kimyasallar ve çürük yiyecekler gibi sağlığımıza ve hayatta kalmamıza yönelik bir tehditle algılamakla ilişkilidir. Koku sinyalleri, burundan solunduktan sonra 100 ila 150 milisaniye içinde beyne ulaşır.
Tüm canlı organizmaların hayatta kalması, tehlikelerden kaçınma ve ödül arama yeteneklerine bağlıdır. İnsanlarda, koku alma duyusu, potansiyel olarak zararlı uyaranları tespit etmek ve bunlara tepki vermek için özellikle önemli görülmektedir.
İnsanlarda kötü bir kokunun kaçınma davranışına dönüşmesinde hangi nöral mekanizmaların rol oynadığı uzun zamandır gizemini koruyordu. Bunun bir nedeni, rinensefalonun (kelimenin tam anlamıyla “burun beyni”) ilk parçası olan burun soğanından gelen tehdit edici ve tehlikeli durumları ve maddeleri tespit eden ve hatırlatan sinyalleri ölçmek için invazif olmayan yöntemlerin bulunmamasıdır.
Karolinska Institutet’teki araştırmacılar, kokuları işleyen ve bunun sonucunda beynin hareket ve kaçınma davranışını kontrol eden bölümlerine sinyaller iletebilen burun soğanından gelen sinyalleri ölçmeyi mümkün kılan bir yöntem geliştirdiler.
Sonuçlar, katılımcılardan bazıları olumlu, bazıları olumsuz olmak üzere altı farklı kokuyla ilgili deneyimlerini derecelendirmelerinin istendiği ve burun soğanlarının kokuların her birine yanıt verirken elektrofizyolojik aktivitesinin ölçüldüğü üç deneye dayanmaktadır.
Karolinska Institutet Klinik Nörobilim Bölümü’nde doçent olan, çalışmanın son yazarı Johan Lundström, “Soğanın olumsuz kokulara spesifik ve hızlı bir şekilde tepki verdiği ve yaklaşık 300 ms içinde motor kortekse doğrudan bir sinyal gönderdiği ortaya çıktı” diyor. “Sinyal, katılımcıların bilinçsizce geriye yaslanmasına ve kokunun kaynağından uzaklaşmasına neden oldu.”
Ve ekliyor:
“Sonuçlar, koku duyumuzun çevremizdeki tehlikeleri tespit etme yeteneğimiz için önemli olduğunu ve bu yeteneğin görme ve işitme duyularımızın aracılık tepkilerimizden daha bilinçsiz olduğunu gösteriyor.”
Orijinal makale: Karolinska Institutet
