Bazı koronavirüs aşılarının yakın zaman önce başarı elde etmesi bize umut verdi. Ama bu aşıların nasıl işleyeceği konusunda hala önemli sorular bulunuyor. İşte bu ilk aşılarla ilgili bilinmesi gerekenler.
Soru: Aşılanan kişi yine de enfekte olabilir mi ve başkalarını da enfekte edebilir mi?
Cevap: Bu mümkün. Şimdiye kadar test edilen aşılardan hiçbirisi yüzde 100 oranında etkili olmadı, bu nedenle aşılanan bazı insanlar yine de koronavirüsü kapabilir.
Dahası, Pfizer da Moderna da yaptığı aşı deneylerinde, aşıların insanların virüsle enfekte olmasını önleyip önlemediğini test etmedi. Bu deneylerde, aşıların insanları hastalık belirtilerini geliştirmekten koruyup korumadığına odaklanıldı. Bu, aşılanan insanların yine de asemptomatik enfeksiyonlar geliştirip geliştiremeyeceğinin, dolayısıyla da virüsü başkalarına yayıp yayamayacağının net olmadığı anlamına geliyor.
Soru: Bu aşılar nasıl fayda sağlıyor?
Cevap: Bu aşılar bir insan enfekte olursa onun belirtiler geliştirme olasılığını ve aynı zamanda da hastalığın şiddetini azaltıyor gibi görünüyor. Bu durum, insanları hastanelerden uzak tutmak, ölümleri engellemek ve belki de covid-19’un bazı uzun vadeli yan etkilerini azaltmak konularında müthiş bir fayda sağlayabilir.
Soru: Aşı olduktan sonra insanların yine de maske takması ve sosyal mesafeye dikkat etmesi gerekiyor mu?
Cevap: Evet. Aşı kaynaklı antikorların ve diğer bağışıklık savunmalarının gelişmesi birkaç hafta alıyor ve hem Pfizer’ın hem de Moderna’nın aşıları ilk dozdan 21 ila 28 gün sonra bir takviye dozunu gerektiriyor. Yani aşıların sağladığı tam korumanın gelişmesi en azından bir ay geçmesini gerektiriyor.
Ve aşılar mükemmel bir şekilde işlemediği ve onların enfeksiyonu ne dereceye kadar önlediği henüz bilinmediği için, aşı olmuş bir insanın virüsü kapması ve başkalarına geçirmesi mümkün.
Yani insanların aşı olduktan sonra yine de maske takması, sosyal mesafeye dikkat etmesi, ellerini yıkaması ve özellikle de kapalı alanlarda geniş çaplı olarak toplanmaktan uzak durması gerekli olacak.
Soru: Bu aşılar güvenli mi?
Cevap: Şu ana dek güvenli gibi görünüyorlar. Çoğu aşı yan etkisi aşı sonrasındaki ilk haftalar ila aylar içinde ortaya çıkıyor. Bu koronavirüs aşılarının klinik deneylerinde toplanan veriler, bunların yan etkileri arasında ateş, baş ağrısı, kol ağrısı, enjeksiyon yerinde kızarıklık ve yorgunluk hissi bulunduğunu gösteriyor. Bu tür yan etkiler başka hastalıklar için onaylanan aşılarda da yaygın olarak görülen yan etkiler.
Soru: Çocuklar ve hamileler gibi gruplar ne zaman aşılanabilecek?
Cevap: Henüz aşıların hiçbirisi 12 yaş altındaki çocuklar veya hamileler üzerinde denenmedi, dolayısıyla bu iki grup da muhtemelen aşı sırasının sonlarında yer alacak.
Araştırmacılar aşıyı hamileler üzerinde test etmeye başlamadan evvel, aşıların üreme ve gelişim üzerinde nasıl bir etki yapabileceğini anlamak için hayvan çalışmalarının verilerini bekliyorlar. Bazı şirketler, şimdi bu tür çalışmaların sonlarına yakınlar ve yakın zamanda da aşıları hamile kadınlar üzerinde test etmeye başlayabilirler.
Pfizer 12 yaş ve üzerindeki çocuklarda aşıyı test etti ve şimdi Moderna da yakında bunu yapmayı planlıyor. Johns Hopkins Bloomberg Kamu Sağlığı Okulu’ndan William Moss, 2021’in sonbaharındaki okul dönemi gelene kadar 12 yaş ve üzeri çocuklar için bir aşı olacağı konusunda umutlu olduğunu ve o zamana kadar daha da küçük çocuklar için bile bir aşı olmasının yüksek bir ihtimal olduğunu düşündüğünü söylüyor.
Soru: Bu aşılar sürü bağışıklığı kazanmamıza yardım edebilir mi?
Cevap: Bilim insanları hala pandeminin sona ermesi için kaç insanın virüse karşı bağışıklığı olması gerektiğini anlamak üzerinde çalışıyorlar. Bu konudaki çoğu tahmin bir nüfusun yüzde 60 ila 80’i aralığını gösteriyor. Ama bu noktaya ulaşmak için kaç insanın aşı olması gerektiği hala net değil ve bu aşının etkinliğine bağlı.
Eğer aşılar hastalığı ve yayılımı önlemede azami derecede etkili olsaydı, o zaman sürü bağışıklığı eşiğine tam olarak ulaşacak miktarda insanı aşılamak yeterli olurdu. Ama daha az etkili aşılar daha fazla insanın aşılanmasını gerektiriyor.
Ve Pfizer ve Moderna’nınki gibi aşıların yayılım üzerinde nasıl bir etki yaptığı da hala net değil. Eğer bu aşılar yayılımı hiçbir şekilde engellemiyorsa, sürü bağışıklığını aşılama yoluyla sağlamak mümkün olmaz. Şu an için, bilim insanları daha fazla veri elde etmeyi bekliyorlar.
Ama eğer, aşıların sonuçta yayılımı etkili bir şekilde azalttığı ortaya çıksa bile, sürü bağışıklığını küresel olarak sağlamak aşıların dağıtımının adil bir şekilde yapılmasını gerektirecek. Eğer daha yoksul ve daha kırsal alanlarda yaşayan insanlar aşılara erişim sağlayamazsa, o bölgelerde salgınlar devam edebilir ve eğer bu sorun yaygınlaşırsa, bu pandeminin nihai olarak sonlanmasını engelleyebilir.
Orijinal makale: ScienceNews
