Son zamanlarda ismini fazlaca duymaya başladığımız Obsesif-Kompulsif Bozukluk; insanların zihnini ve zamanını kemirerek insanların hayattan zevk alamamasına sebep olan ve ruhsal sağlığını önemli derecede etkileyen psikolojik bir hastalıktır.
Obsesif-Kompulsif Bozukluk ( OKB ) Nedir?
OKB hastalığına terminolojik açıdan baktığımızda kelimeyi anlam bakımından obsesyon ve kompulsiyon olarak iki parçaya ayırabiliriz ;
Obsesyon ; Kişinin zihnine giren ve zihninden uzaklaştıramadığı bireyi rahatsız edici düşünce, fikir ve dürtülerdir. Kişinin kontrolü ve isteği dışında gelirler. Kişi bu rahatsız edici düşüncelerin mantıksız ve saçma olduğunun farkındadır. Aşırı sıkıntı ve huzursuzluğa neden olurlar.
Kompulsiyon; Kişinin Obsesyonların neden olduğu huzursuzluğu ve sıkıntıyı gidermek için yaptığı yineleyici ( tekrarlayıcı ) davranışlardır.
OKB Hangi Yaşlarda ve Ne Sıklıkla Görülebilir?
OKB genellikle ergenlik dönemlerinde ve 20-22 yaşlarında görülür. Okul öncesi dönemdeki çocuklarda da OKB hastalığının görüldüğü tespit edilmiştir. Erkeklerde kadınlara oranla daha erken yaşlarda ortaya çıkar. OKB eskiye nazaran son zamanlarda ismini pek çok kez duyurmuş ve görülme sıklığında önemli derecede artış olmuştur. Son zamanlarda yapılan istatistiksel araştırmalar OKB hastalığının her 100 kişiden 2-3 kişide OKB bulunduğunu tespit etmiştir.
OKB Belirtileri Nelerdir?
OKB hastalığında görülen belirtiler yaşanılan bölge, coğrafya ve kültürlere göre değişiklik gösterebilir. Belirtileri aşağıda verildiği gibi kategorize edilmiştir.
1) Bulaşma Obsesyonu Ve Temizlik Kompulsiyonu;
Kişinin bedenine ve eşyalarına kir, toz, mikrop, idrar, gaita gibi etkenlerin bulaşmasından kaynaklı oluşan düşünceler ve bu düşünceleri yok etmek için yaptığı davranışlardır. Hastada sürekli el yıkama, yiyecekleri sık yıkama, evde kullanılan tabak, bıçak çatal, kaşık gibi eşyaları sürekli olarak takıntılı bir şekilde yıkama görülebilir. Yapılan bu davranışlar insanın zamanını yok ederken aynı zamanda çalışan bir bireyse çalışma gücünü ve verimliliğini azaltabilir.
2) Kuşku Obsesyonu Ve Kontrol Kompulsiyonu;
Kuşku obsesyonu, görülen obsesyonlar arasında en çok görülen obsesyonlardan biridir. Örneğin, kişi evden çıkarken prizlerden fişleri çekmiştir ama duyduğu kuşkudan dolayı kontrol etme isteği oluşur veya kişi kapıyı kilitlemiştir fakat oluşan kuşkudan dolayı sürekli olarak kontrol etme gereksinimi duyar. Yapılan davranışlar sonucunda çok fazla zaman kaybı yaşanır ve bireyin hayattan aldığı zevki tamamen sömürebilir.
3) Etraftaki Yakın Çevresine Veya Kendisine Zarar Verme;
OKB hastalığı bulunan bireyler genellikle çevresine, ailesine veya kendine zarar vermekten korkar. Ya da toplu bir yerde ağzından kötü bir söz kaçıracağı için korku duyar. Bunun sonucunda da hastada içine kapanma toplum içine çıkamama gibi durumlar görülebilir.
4) Cinsel İçerikli Obsesyonlar
İnsanlarda görülebilen bir diğer obsesyon da cinsel içerikli obsesyonlardır. Hasta kendinden beklemediği ya da kendisine yakıştıramadığı düşünceler kurabilir. Toplum içinde çevresindeki insanlarla kendi zihninde çeşitli düşünceler kurabilir. Bunun sonucunda hastada içine kapanıklık ve toplum içine çıkamama gibi belirtiler görülebilir.
5) Dini İçerikli Obsesyonlar;
Genellikle dini yapısı güçlü olan toplumlarda yaşayan bireylerde görülür. Birey kendi inancına zıt düşünceler kurmaya başlar ve bu düşünceler bireyi oldukça rahatsız eder. Hastada günahkâr bir insan düşüncesi oluşabilir.
6) Dokunma Kompulsiyonu;
Bireyler bir işe başlamadan önce veya evden çıkarken belirlediği bir nesneye dokunma isteği duyar. Eğer dokunmazsa o günün kötü geçeceğini veya kendine bir zarar gelebileceğini düşünür.
7) Simetri Obsesyon ve Kompulsiyonu;
Hasta bazı eşyaları belirli bir sıraya ve düzene göre sıralar. Eğer bir kısmının aynı hizada olmadığı veya eksik olduğu düşüncesi belirirse hasta sıralama işlemini tekrar tekrar yineler. Bunun sonucunda da ortaya çok fazla zaman kaybı çıkar. Eğer hasta bu sıralama işlemini yatmadan hemen önce yapıyorsa hastada uykusuzluk belirtileri görülebilir. Bu da yaşamını olumsuz yönde etkiler.
8) Sayma Kompulsiyonu;
Hastada içeriden veya sesli olarak sayı sayma veya belirli duaları tekrarlayarak okuma şeklinde görülebilir.
9) Biriktirme Ve Saklama Kompulsiyonu;
Hastada değersiz şeyleri biriktirme veya saklama görülür. Sık görülen bir kompilasyondur. Hastada çöpleri veya kapakları saklama görülebilir. Hasta eğer biriktirdiği çöpleri atarsa hastalanacağını düşünür. Bundan dolayı da çöplere olan ilgisi sebebiyle sağlık problemleri yaşayabilir.
10) Batıl İnançlar Veya Uğurlu Sayı Ve Renkler
Bazı kültürlerde yer alan inançlar bireyi engelleyerek sürekli tekrarlama isteği uyandırabilir. Örneğin; evden sağ ayakla çıkmak, önce sağ ayakkabıyı giymek, suyu belirli yudumda içmek gibi. Hasta bunları yaptığından emin olmazsa o günün kendisi için kötü geçeceğini veya hastalanabileceğini düşünebilir.
OKB Tedavisi
OKB hastalığının tedavisine baktığımız zaman genellikle bir uzman doktora başvurulması ve profesyonel destek alması önerilir.
Hasta bu düşüncelerin mantıksız olduğunun farkındadır ama önüne geçemez. Yaşadığı bu durumu çevresine anlatmaktan çekinir. Çevresinin onunla dalga geçeceğini düşünür. Bundan dolayı hasta uzun yıllar boyunca OKB hastalığı ile yaşayabilir.
Hayattan aldığı zevk ve mutluluk azalabilir hatta yok olabilir. Hastanın kendi kendini tedavi etmesi de mümkündür. Hasta kendisini yaptıklarının mantıksız ve aşılabilir olduğuna inandırmalıdır. Yaşadığı kısacık hayatta böyle şeyler için zaman kaybetmesinin gereksiz olduğunu bilmelidir. Hasta herhangi bir uğraşla meşgul olabilir.
