Mükemmel bir dünyada, biz hem başarılardan hem de başarısızlıklardan aynı şekilde öğrenirdik. Ama maalesef ki, beyin bu şekilde çalışmıyor ve bazı deneyimlerden diğerlerinden olduğundan daha fazla şey öğreniyor. Bu
eğilimlerin ve yanlılıkların bazıları zaten tanıdık gelebilir: Bir olumluluk yanlılığı, ödüllerin bizim için cezalardan daha ağır basmasına neden olabiliyor. Ve bir doğrulama yanlılığı, bizim en baştan doğru olduğunu düşündüklerimizi doğrulayan sonuçları dikkate almamızı ve hatalı olduğumuzu gösterenleri önemsemememizi sağlıyor.
Fransa Ulusal Sağlık Ve Tıp Araştırmaları Enstitüsü’nden Stefano Palminteri ve ekibi, Nature Human Behaviour’da yayınlanan çalışmalarında bu eğilimi
incelediler ve seçeneklerin karar verme üzerinde net bir etkisi olduğunu
buldular.
Çalışmanın katılımcıları bir ekranda iki sembol gördüler ve sonra hangisinin en çok puanı kazandırdığını deneme yanılma yoluyla öğrenmek için bir tuşa basarak bunlardan birini seçtiler. Deneyin sonunda, katılımcılar puanlarını paraya çevirdiler.
Seçimler Öğrenmenin Sonucunu Etkiliyor
İnsanlar iki seçenek arasında özgürce bir seçim yaparken, daha büyük ödülle ilişkili olan sembollerden, cezayla ilişkili olan ve puanları götüren sembollerle ilişkili olanlara nazaran daha hızlı öğrendiler. Bu bulgu bir olumluluk yanlılığına benzese de, katılımcıların aynı zamanda olumsuz sonuçlardan da öğrenebildiklerini gösteren deneyler bu yorumu ortadan kaldırdı. Bir seçim yapıldıktan sonra her iki sembolün de sonuçlarının gösterildiği deneylerde, katılımcılar seçtikleri sembol daha yüksek bir ödül verdiğinde ve seçmedikleri sembol bir puanlarını götürecek olduğunda, ondan daha fazla şey öğrendiler.
Bu sonuç bir doğrulama yanlılığı gibi görünse de, bundan daha fazlası da vardı. Deneyler aynı zamanda “zorunlu seçim” deneylerini de içerdi ve bunlarda bilgisayar katılımcılara hangi seçeneği seçeceklerini söyledi. İnsanlar bu durumda yine de kendilerine seçme talimatı verilen seçeneği seçmek için tuşlara bassa da, bu noktada doğrulama yanlılığı ortadan kalktı ve hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar öğrenim sırasında eşit bir ağırlığa sahip oldu.
Bu yansızlık durumu en uygun olan gibi görünebilse de, öğrenim oranları
zorunlu seçim durumlarında özgür seçimde olduğundan daha yavaş oldu.
Çalışmaya göre, seçimler öğrenmenin sonucunu etkiliyor: aynı eylem ve sonuç söz konusuyken, beyin farklı şekillerde öğreniyor ve bu öğrenim özgür seçimlerde zorunlu seçimlerde olduğundan daha hızlı gerçekleşiyor.
Çalışmada bulunan seçimlerin bu rolü, bizim bir durum içindeki kontrol
hissimizin deneyimlerimizden nasıl öğrendiğimizi (ya da öğrenmediğimizi)
etkilediğini işaret ediyor.
Orijinal makale: ScientificAmerican
