İletişimi en temel olarak konuşma yoluyla sağlarız. Fakat kimi zaman kibarlık olsun diye, kimi zaman da gizlenmesi gereken şeyler olduğunda karşımızdaki kişi susabilir, ya da doğruyu söylemeyebilir. Aslında hepimiz karşımızdakinin söylediklerinin ardında, gerçekte zihninden neler geçtiğini merak ederiz.
Bunu tahmin etmenin bir yolu var. Gözler, bize kişinin ne düşündüğü hakkında önemli ipuçları verir. Üstelik gözlerimizin ağız gibi yalan söyleyeme yeteneği de yok.
Gözbebeği büyüklüğü
1960’ta University of Chicago’da yapılmış meşhur bir çalışmada gözbebeklerinin daralıp genişlemesinin bilgi işleme süreciyle ilgisi gösterilmiş. Kadınlara ve erkeklere karşı cinsin fotoğrafları gösterildiğinde deneklerin gözbebeği boyutlarının arttığı gözlemlenmiş. Kişinin duyduğu heyecan arttıkça gözbebeği büyüklüğü de aynı ölçüde artıyor.
Ancak bu büyüklük sadece heyecan duyduğumuzda artmaz. Yapılan çalışmalar çocuğunu emziren annelerin de gözbebeklerinin büyüdüğünü göstermiş. Yani gözbebeği büyüklüğü bir şeye duyulan ilginin göstergesidir.
Bu çalışma 1966’da Princeton University’de yapılan başka bir çalışmayla da genişletilmiş. Deneklerden birkaç numarayı akıllarında tutmaları istenmiş ve akıllarında tutmaları gereken numaraların sayısı arttıkça gözbebeklerinin genişlediği gözlemlenmiş. Bu durum, gözbebeği büyüklüğünün bilgi işleme sürecinde arttığını gösteriyor.
Gözlere bakarak duyguları tahmin edebiliyoruz
Ancak birinin gözüne bakarak anlayabileceğimiz tek şey sadece bilgi işleme sürecinde olduğu değildir. Gözlerimiz, başkalarının anlayabileceği çok daha hassas işaretler taşır. Örneğin yakın zamanda University of Colorado’da yapılmış bir çalışmada kişilere başkalarının gözlerinin resmi gösterilerek resimlerdeki kişilerin ne hissettiğini tahmin etmeleri istenmiş. Sonuçlara göre sadece gözlerin resmine bakarak bile karşımızdaki kişilerin korku ve öfke gibi duygularını büyük ölçüde doğru tahmin edebiliyoruz.
Karşımızdaki kişinin yalan söylediği göz bebeklerinden anlaşılabilir
2009’da University of Utah’da yapılan bir çalışmada denekler biri kontrol grubu olmak üzere iki gruba ayrılmış. Bir gruptan sekreterin cüzdanından 20 dolar çalması istenirken kontrol grubu hırsızlık yapmamış. Sonrasında, çalıp çalmamasından bağımsız olarak kişilerin hepsinden hırsızlığı yalanlaması istenmiş. Araştırmacılar, hırsızlık yapıp yalan söyleyen kişilerin gözbebeklerinde tesadüfle açıklanamayacak büyümeler kaydetmiş. Hırsızlık yapan kişilerin gözbebeklerinin suçsuz kişilerden 1 milimetre daha geniş olduğu kaydedilmiş.
Hoşa gitmeyen anlarda da gözbebekleri büyür
University of Washington’da 1999’da yapılan bir çalışmada denekler ağrı uyaranlarına maruz bırakılmış. Ağrı arttıkça gözbebeklerinin büyüdüğü gözlemlenmiş.
Yapılan farklı çalışmalar gözbebeklerinin zor kararlar verirken de büyüdüğünü gösteriyor. Tüm veriler bir araya getirildiğinde gözbebeği büyüklüğünün hislerin gücüyle arttığı sonucuna varıyoruz. Hisler olumlu da olsa olumsuz da olsa ne oranda güçlüyse, göz bebekleri de aynı oranda büyümekte.
Gözbebekleri çok şey anlatır… Ancak hislerin gücünü bu şekilde anlayabiliyorsak da türünü ancak durumun bağlamıyla beraber değerlendirdiğimizde anlayabiliriz. Genellikle tanıdığımız kişilerin yüzlerinden hislerini yabancıların hislerine göre daha iyi anlarız.
Bu veriler, gözlerden karşımızdaki kişinin tam olarak ne düşündüğünü anlayabileceğimizi göstermiyor. Zaten bu durumda özel hayat kaybolurdu. Ancak gözler, karşımızdaki kişiyi anlayabilmek için sanıldığından çok daha önemli bir iletişim aracıdır.
Kaynak: Scientific American
