Ozon tabakasının incelmesi, bir dönem insanlık üzerinde büyük bir etki yaratmıştı. Ayrıca Birleşmiş Milletler 1994 yılında Uluslararası Ozon Tabakasını Koruma Günü’nü kabul etmiştir.
Dünya üzerindeki her canlı, stratosferik ozon tabakası tarafından UV radyasyonundan korunur. Bu nedenle Ozon Tabakası tüm yaşam formları için hayati önem taşımaktadır ve hiç şüphesiz onu korumamız gerekmektedir.
Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’nin (NOAA) son raporu doğru yolda olduğumuzu gösteriyor.
Belirttikleri gibi, orta enlem stratosferinde, NOAA ozon tabakasını yok eden tehlikeli bileşiklerin küresel konsantrasyonlarının 1980’de görülen seviyelere göre yüzde 50’nin biraz üzerinde azaldığını keşfetti. Devam eden bozulma, “ozon tabakasına yönelik tehdidin 2022’de çok önemli bir kilometre taşının altına düştüğünü gösteriyor.
Antarktika üzerindeki ozon deliğinin alanı Amerika Birleşik Devletleri’nin alanından daha geniştir ve onu yenilemek için on milyonlarca ton ozon gerekir. Bu miktarda ozonu taşımanın maliyeti bile astronomik olacaktır.
NOAA, “Geçtiğimiz otuz yıldaki bu yavaş ama istikrarlı ilerleme, Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Montreal Protokolü’nde yer alan ozon tabakasını incelten maddelerin üretimi ve ticareti üzerindeki kontrollere uluslararası uyumla sağlandı.”
İlkbaharda önemli bir ozon deliği gören Antarktika üzerindeki ozon tabakasını incelten maddeler (ODS’ler), son zamanlarda daha yavaş bir oranda azalmaktadır.
NOAA’nın Küresel İzleme Laboratuvarı kıdemli bilim adamı Stephen Montzka, “Bu ilerlemeyi görmek harika,” dedi.
“Aynı zamanda, bilimin ozon tabakasının incelmesi sorununun geride kaldığını iddia etmekten hâlâ çok uzakta olduğunu fark etmek biraz alçakgönüllü.”
Nasıl başladı?
Ozon oldukça reaktif bir moleküldür. Dünya ozonunun yaklaşık yüzde 90’ı, Dünya yüzeyine en yakın katman olan troposferin üzerindeki stratosferde bulunur.
Bazı sentetik kimyasalların ozon tabakasını “ciddi şekilde tahrip ettiğinin’’ ortaya çıktığı 1980’lerden bu yana, bilim adamları atmosferi yakından takip ediyor.
Kimyasalların neden olduğu ozon tabakasının incelmesinin en belirgin hale gelmesinden ancak yedi yıl sonra, ilk ve tek kez, Dünya üzerindeki her ulus, Dünya’nın korunması için kimyasalları düzenlemeye yönelik bir sözleşme olan Montreal Protokolünü onayladı.
Uzun ama gelecek vaat eden bir yol
Antarktika üzerindeki ozon tabakası, orta enlemlerdeki kadar hızlı iyileşmedi, çeşitli nedenlerle 1990’lardaki zirve seviyelerinden yüzde 26 düştü, ancak çoğunlukla Antarktika stratosferindeki havanın orta enlemlerdekinden daha eski olması nedeniyle.
Antarktika 2022 indeksi, 1990’lardaki zirve seviyelerinden yüzde 26 düştü ve Antarktika ozon tabakasının iyileşmesinin 2070 civarında gerçekleşmesi bekleniyor.
1985, Ozon Tabakası için çok önemliydi
Ozon Tabakasının Korunmasına İlişkin Viyana Sözleşmesi, 1985 yılında varılan ve ozon tabakasının parçalanmasındaki rolü ve ardından cilt kanseri riskindeki artışı nedeniyle küresel olarak kloroflorokarbon üretiminin azaltılması için kılavuzlar oluşturan çok taraflı bir çevre anlaşmasıdır.
Kongrenin arka planı 1970’lere dayanmaktadır. 1970’lerde yapılan araştırmalar, atmosferdeki yapay kloroflorokarbonların (CFC’ler) ozon moleküllerini azalttığını ve dönüştürdüğünü ortaya çıkardı. Azalan ozonun yarattığı tehditler, konuyu küresel iklim sorunlarının ön saflarına taşıyarak Dünya Meteoroloji Örgütü ve Birleşmiş Milletler gibi kuruluşların desteğini aldı. Viyana Sözleşmesi 1985 Viyana Konferansında kabul edilmiş ve 1988 yılında yürürlüğe girmiştir.
Kaynak: Interesting Engineering
