Astronomlar ilk kez, Jüpiter’in uydusu Ganymede’in atmosferinde su buharı kanıtı buldular. Bu su buharı, uydunun yüzeyindeki buzlar süblimleştiğinde; yani katı halden gaz haline dönüştüğünde oluşuyor.
Nature Astronomy’de yayınlanan çalışmada, bilim insanları bu keşfi yapmak için NASA’nın Hubble Uzay Teleskobunun yeni ve arşivsel veri setlerini kullandılar.
Daha önceki araştırmalar, Güneş Sistemi’ndeki en büyük uydu olan Ganymede’in Dünya’nın bütün okyanuslarındakilerden daha fazla su içerdiğinde dair dolaylı kanıtlar sağlamıştı. Ama Ganymede o kadar soğuk ki, yüzeydeki sular donmuş ve katı durumda. Ganymede’in okyanusunun da kabuğun yaklaşık 160 kilometre altında olması gerekiyor, dolayıyla bu su buharı bu okyanustan gerçekleşen bir buharlaşmayı yansıtmıyor.
Astronomlar bu su buharı kanıtını bulmak için Hubble’ın son yirmi yıllık gözlemlerini yeniden incelediler.
1998 yılında, Hubble’ın Uzay Teleskobu Görüntüleme Spektrografı Ganymede’in ilk ultraviyole (UV) görüntülerini çekti. Bunlar auroral bantlar adı verilen renkli, elektrikli gaz şeritlerinin iki görüntüsünü ortaya koydu ve Ganymede’in zayıf bir manyetik alanının olduğu konusunda daha fazla kanıt sağladı.
Bu UV gözlemlerindeki benzerlikler moleküler oksijen (O2) varlığıyla açıklandı ama gözlemlenen bazı özellikler saf bir O2 atmosferinden beklenen salınımlarla uyuşmuyordu.
Yüzey Isısı Gün İçinde Kuvvetli Bir Şekilde Değişiyor
Stockholm, İsveç’te bulunan KTH Kraliyet Teknoloji Enstitüsü’nden Lorenz Roth, 2018’de NASA’nın Juno görevini desteklemek için yapılan büyük bir gözlem programının bir parçası olarak, Hubble’la atomik oksijen miktarını ölçmeye koyulan bir ekibin liderliğini yaptı. Ekibin analizi, Hubble’ın 2018’deki Kozmik Orijin Spektrografı (COS) verilerini ve Uzay Teleskobu Görüntüleme Spektrografının 1998 ve 2010 yılları arasına ait arşiv görüntülerini kombine etti.
Araştırmacılar şaşırtıcı bir şekilde, 1998’deki verilerin orijinal yorumlarının aksine, Ganymede’in atmosferinde neredeyse hiç atomik oksijen olmadığını keşfettiler. Bu UV aurora görüntülerindeki belirgin uyuşmazlıklar için başka bir açıklama olması gerektiği anlamına geliyordu.
Bunun üzerine, Roth ve ekibi UV görüntülerindeki auroraların nispi dağılımlarını daha yakından inceledi. Ganymede’in yüzey ısısı gün içinde kuvvetli bir şekilde değişiyor ve öğle saatleri civarında, ekvator yakınlarında, hava buz yüzeyinin küçük miktarlarda su molekülünün serbest kalmasına (ya da süblimleşmesine) yetecek kadar ısınıyor olabilir. Hatta, UV görüntülerinde algılanan uyuşmazlıklar da, uydunun atmosferinde suyun olmasının bekleneceği yerle direkt olarak ilişkilendirildi.
Roth, “Şu ana dek, sadece moleküler oksijen gözlemlendi. Bu yüklü parçacıklar buz yüzeyini aşındırdığında meydana geliyor. Bizim şimdi ölçümlediğimiz su buharıysa, buz süblimasyonundan kaynaklanıyor,” diyor.
Şu anda, NASA’nın Juno görevi Ganymede’i yakından inceliyor ve kısa zaman önce de bu buzlu uydunun yeni görüntülerini sundu. Juno 2016 yılından beri, Jüpiter’i ve onun Jovian sistem olarak da bilinen çevresini inceliyor.
Orijinal makale: Science Daily
