Yıldırımlar kirletici maddeleri atmosferden atmak üzerinde önemli bir rol oynuyor olabilir.
Science’da yayınlanan bir çalışmada, araştırmacılar kasırga avcısı bir uçaktan yapılan gözlemlerin, yıldırımların bol miktarda oksidan adı verilen hava temizleyici kimyasal oluşturabildiğini ortaya koyduğunu bildirdiler.
Oksidanlar metan gibi kirletici maddelerle tepkimeye girip daha suda çözünür ya da daha yapışkan moleküller oluşturarak havayı temizlemeye yardımcı oluyorlar. Bu durum, bu maddelerin daha kolay bir şekilde yağmurlarla Dünya’nın atmosferinden atılmalarına ya da yüzeyine yapışmalarına olanak tanıyor.
Araştırmacılar yıldırımların nitrik oksit meydana getirdiğini biliyorlardı ve nitrik oksit hidroksil radikalleri gibi oksidanların oluşumuna yol açabiliyor. Ama daha önce hiç kimse, yıldırımların direkt olarak bu oksidanları bol miktarda ürettiğini görmemişti.
Fırtına Bulutlarında Bulunan İki Oksidan Ölçümlendi
2012 yılının Mayıs ve Haziran aylarında, NASA’ya ait bir jet Colorado, Oklahoma ve Texas üzerindeki fırtına bulutlarında bulunan iki oksidanı ölçümledi. Bunlardan biri hidroksil radikali (OH), diğeriyse benzer bir oksidan olan hidroperoksil radikaliydi (HO2). Yıldırımların ve havadaki diğer elektrikli bölgelerin ürettiği OH ve HO2 moleküllerinin toplam konsantrasyonu, bu bulutların bazı kısımlarında trilyon başına binlerce parçaya ulaştı. Daha önce atmosferde gözlemlenen en yüksek OH konsantrasyonu trilyon başına birkaç parçaydı. Gözlemlenen en yüksek HO2 konsantrasyonuysa, trilyon başına yaklaşık 150 parçaydı.
Penn State Üniversitesi’nden William Brune, “Biz bunların hiçbirisini görmeyi beklemiyorduk. Verileri rafa kaldırdık çünkü bunlar çok aşırıydı,” diyor.
Ama sonradan yapılan laboratuvar deneyleri, elektriğin gerçekten de bu kadar büyük miktarlarda OH ve HO2 üretebildiğini gösterdi ve bu oksidan seviyelerinin gerçek olduğunu doğrulamaya yardım etti.
Dünya genelinde, her an yaklaşık 1,800 gök gürültülü fırtınanın olduğu düşünülüyor. Bu nedenle, Brune ve meslektaşlarının yaptıkları tahminlere göre, atmosferdeki OH miktarının yüzde 2 ila yüzde 16’sının nedeni yıldırımlar olabilir.
İklim değişikliği daha fazla yıldırıma neden olduğu için, yıldırımların atmosfer kimyasını nasıl etkilediğini anlamak giderek daha önemli hale gelebilir.
Orijinal makale: Science News
