2018 yılında, son erkek kuzey beyaz gergedanının ölmesiyle birlikte, bu hayvanlar türlerinin doğal olarak kurtarılabileceği noktayı geçtiler. Geriye sadece iki dişi kuzey beyaz gergedanı kalmışken, bu tür şu anda işlevsel olarak nesli tükenmiş şeklinde sınıflandırılıyor.
Bu üzücü olsa da, tamamen çaresiz bir durum değil. IVF olarak da bilinen in vitro fertilizasyon gibi teknikler yeni kuzey beyaz gergedanı bebekleri üretmeye olanak veriyor. Ölen erkeklerden alınan ve biyobankalarda korunan sperm örnekleri sorunun bir tarafına çözüm getiriyor ancak bu kadar rahat bir şekilde bel bağlanabilecek dondurulmuş kuzey beyaz gergedanı yumurtası depoları bulunmuyor.
Oxford Üniversitesi’nde kurulan Rhino Fertility Project (Gergedan Doğurganlık Projesi) isimli proje bu sorunun çözülmesine yardım edebilir. Laboratuvarda fertilizasyon için bol miktarda yumurta geliştirmek adına ölen dişi gergedanlardan alınan yumurtalık dokusunu kullanarak, kuzey beyaz gergedanını ve potansiyel olarak da nesli tükenmekte olan diğer hayvan türlerini kurtarmanın bir yolunun bulunmuş olabileceği düşünülüyor.
2019 yılında, araştırmacılar hayatta kalan son dişi kuzey beyaz gergedanlarından yumurtalar almayı başardılar. Dişilere hormon tedavisi uyguladıktan sonra olgunlaşmamış yumurtaları alan araştırmacılar bunları bir laboratuvara götürdüler ve olgunlaştırdıktan sonra yumurtaları dondurulmuş spermlerle döllediler.
Embriyolar Taşıyıcı Gergedanlara Yerleştirilmeyi Bekliyor
Bugüne kadar, bu şekilde oluşturulan bir avuç kuzey beyaz gergedanı embriyosu var ve bunlar dondurulmuş halde taşıyıcı dişi güney beyaz gergedanlarına yerleştirilmeyi bekliyorlar. Ancak bu yöntemdeki en büyük kısıtlama, dişi gergedanların hormonal stimülasyonunun bir döngüde sadece birkaç yumurta üretmesi. Bu yumurtaların hepsi döllenmiyor ve gelişip bir embriyo haline gelmiyor. Bir taşıyıcıya transfer edildikten sonra, bunların sadece bazıları gelişimlerini tamamlayıp bebek gergedanlar olacak ve bu değerli yumurtaları toplamak için geriye sadece iki dişi gergedan kalmışken, bu durum tüm bir nüfusun yeniden canlandırılabilmesi becerisine kısıtlama getiriyor. Ama ölen gergedanların yumurtalık dokusundan yumurtalar üretmek bu açıklığı kapatabilir.
İnsanlar gibi, bütün dişi gergedanlar da yumurtalıklarında binlerce olgunlaşmamış folikülle doğuyor ve bunların her birinin içinde olgunlaşmamış bir yumurta bulunuyor. Yumurtalıklardaki çok miktarda olgunlaşmamış folikül gelişirken, bunların bazıları ovülasyon için seçiliyor ve birçoğu da kaybediliyor.
Gergedanlar menopoza girmediği için, ileri yaştaki hayvanların yumurtalıkları da hala küçük folüküller içeriyor. Hedeflenen de, laboratuvarda bunları ölen bir gergedandan alınan yumurtalık dokusunda geliştirmek. Araştırmacılar farklı gergedan türlerinden alınan yumurtalık dokularını kullanarak mümkün olduğunca çok yumurta elde etmek için tekniklerini geliştiriyorlar.
Bu teknik geliştirilirken kazanılan deneyim ve bilgi, başka hayvan türlerinin korunmasına da fayda sağlayabilir. Nesli tükenmekte olan diğer türlerden elde edilen yumurtalık dokusunu ve spermleri dondurarak ve laboratuvarlarda folüküller üretmek için yöntemler geliştirerek, dünyadaki en ikonik yabani hayvanların bazılarının daha fazla kayıp vermesi önlenebilir.
Orijinal makale: Live Science
