Bilim insanları Mars üzerinde titizlikle incelemeler yapmaya devam etse de, Mars hala onlar için gizemini koruyan bir yer. Mars hakkındaki en çarpıcı noktalardan biri de, var olan tüm kanıtların eskiden gezegende su bulunduğunu göstermesi. Şimdi bu sular yok ve sıvı suyun gezegenin yüzeyinde varlığını devam ettirmesi mümkün değil. En azından gezegenin şu andaki halinde. Peki ama, gezegen eskiden suyu barındırabilirken şimdi ne değişti?
Mars’ın şu anda sadece ince bir atmosferi var ve bu atmosfer suyu muhafaza edecek kadar kalın değil. Yani gezegenin eskiden daha kalın, daha sıcak bir atmosferi olmuş olması gerekiyor. Ve bu atmosfer sadece Mars’ın aynı zamanda da koruyucu bir manyetosfere sahip olması durumunda devamlılık sağlamış olabilir.
Astronomlar Mars’ın manyetosferini yaklaşık 4 milyar yıl önce kaybettiğinden oldukça eminler. Ve onu Güneş’ten koruyacak koruyucu bir manyetosfer olmadan Güneş rüzgarları Mars’a rahatlıkla girebildi ve gezegenin atmosferini yok etti. Ve bu gerçekleşip sular ve atmosfer yok olunca Mars soğuk ve kurak hale geldi.
Ama Mars’ın zayıf da olsa hala bir manyetik alanı var ve NASA’nın MAVEN isimli uzay aracı da onu haritalandırdı. Bulgulara, şu anda indüklenmiş bir manyetosfere sahip olan Mars’ın yörüngesine 2014 yılının Eylül ayında giren MAVEN uzay aracından elde edilen beş yıllık verilerle ulaşıldı. Araştırmacılar Mars’ın zayıf manyetik alanının bu yeni haritasını gezegenin geçmişini ve atmosferini nasıl kaybettiğini anlamak için kullanıyor.
Yapılan En Kapsamlı Çalışma
Nature Astronomy’de yayınlanan çalışmanın başyazarı Robin Ramstad, elektrik akımlarının atmosfer kaybında önemli bir rol oynadığını ve Mars’ı yaşamı destekleyebilecek bir yer olmaktan çıkarıp yaşama elverişsiz bir çöl haline getirdiğini söylüyor.
Mars’ın indüklenmiş manyetik alanına Güneş rüzgarları ve gezegen arasındaki elektromanyetik etkileşim neden oluyor ve bu etkileşim elektrik akımları üretiyor. Dünya’nın manyetik alanı oldukça iyi bir şekilde anlaşılmış durumda ama Mars’ınki gibi indüklenmiş manyetik alanlar iyi bilinmiyor. Yapılan bu beş yıllık çalışma, bu konuda bugüne kadar yapılan en kapsamlı çalışma olma özelliğini taşıyor.
Güneş rüzgarları Güneş Sistemindeki her şeyle etkileşime giriyor ve manyetize durumda olan bu rüzgarlar aslında manyetize olmayan Mars’ın yukarı atmosferine girmekte zorlanıyor. Bunun yerine, rüzgarlar iyonosferde akımlar yaratıyor ve bu da indüklenmiş manyetosferi meydana getirerek aslında manyetik alanı kuvvetlendiriyor. Ve şimdi, yapılan bu çalışma sayesinde bilim insanları tüm bunların nasıl işlediğini anlıyor.
Güneş rüzgarlarındaki iyonlar ve elektronlar bu indüklenmiş manyetik alanla çarpıştığında, iyonların bir kısmı bir yöne ve elektronların bir kısmı da bunun ters yönüne doğru akıyor. Bu elektrik akımlarını oluşturuyor.
Bununla birlikte, Güneş’ten gelen x-ışınları ve ultraviyole radyasyon Mars’ın yukarı atmosferini vuruyor ve sürekli olarak bunun bir bölümünü iyonize ediyor. Bu durum, yukarı atmosferin bir kısmını elektriği ileten elektronlara ve elektrik yüklü iyonlara dönüştürüyor. Bu elektrik akımlarını uzayda “görmenin” son derece zor olduğunu söyleyen araştırmacılar, şimdi tüm bu devreyi ilk kez haritalandırabildiklerini ve bunu MAVEN’in sahip olduğu hassas bir manyetometre yoluyla yaptıklarını söylüyorlar. Manyetometre elektrik akımlarını göremese de, araç Mars’ın çevresindeki manyetik alan çizgilerinin 3 boyutlu bir haritasını oluşturdu ve bilim insanları da onunla bu yeni haritayı yaratabildi.
Orijinal Makale: Universe Today
