Alzheimer hastalığına ne neden oluyor? Yanıt tam da burunlarımızın dibinde olabilir. Önde gelen uzmanlardan biri olan Profesör Ruth Itzhaki’nin yaşamı boyunca yaptığı araştırmalara göre, uçuğa neden olan herpes virüsü, aynı zamanda Alzheimer’a da neden olabiliyor ve elde edilen yeni veriler, şiddetli uçuk enfeksiyonu olan hastalarda antiviral ilaç kullanımının yaşlılığa bağlı bunama riskini ciddi ölçüde azalttığını gösteriyor. Itzhaki’nin Frontiers’da yayınlanan çalışması, insanlığın en maliyetli hastalıklarından biri için basit ve etkili bir önleyici tedavi konusunda önemli bir görüş ve beklenti ortaya koyuyor.
Alzheimer’da HSV1 Teorisi
Herpes virüsleri hayatlarımız boyunca nöronlarımızda ve bağışıklık sistemi hücrelerimizde kalıyor ve stres ya da hastalık gibi durumlar nedeniyle zayıf düştüğümüzde tipik kabarcıklar halinde aktive olup su yüzüne çıkıyor. İnsanların çoğunluğu ileri yaşlara ulaştıklarında Herpes Simpleks Virüsü 1 (HSV1) ile enfekte olmuş oluyor.
Peki, bu aktive olma sürecinde beynimizdeki enfekte olmuş nöronlara ne oluyor?
Manchester Üniversitesi’nde 25 yıldan fazla zaman boyunca aradaki potansiyel bağlantıyı araştıran Profesör Itzhaki, HSV1’in Alzheimer vakalarının yüzde 50’sinden fazlasından sorumlu olabileceğini söylüyor.
HSV1 genellikle uçuğa neden olmasıyla biliniyor. Itzhaki daha önce yaptığı bir çalışmada, Alzheimer riskini artırdığı düşünülen APOE-ε4 geni taşıyıcılarında uçuğun daha sık meydana geldiğini ortaya koymuştu. Itzhaki, “Bizim teorimize göre, APOE-ε4 geni taşıyıcılarında HSV1 ile enfekte olmuş beyin hücrelerindeki yeniden etkinleşme daha sık meydana geliyor veya daha zarar verici oluyor. Biriken hasar sonuçta Alzheimer gelişimine neden oluyor,” diyor.
Teorinin İspatı
Birkaç ülke bu teorinin test edilmesi için gerekli olan halk verilerini topluyor. Örneğin Tayvan’da halkın yüzde 99’unun katılımıyla edinilen bir veri tabanı bulunuyor. 2017 ve 2018 yıllarında bu ülkede yayınlanan üç çalışmada, Tayvan verilerine kayıtlanan, başlıca nedeni Alzheimer olan yaşlılık bunaması gelişimi ve bariz HSV enfeksiyonu veya varisella zoster virüsü (VZV, suçiçeği virüsü) işaretleri taşıyan hastaların tedavileri anlatıldı.
Itzhaki, “Bu çalışmaların çarpıcı sonuçları, HSV ile enfekte olan insanlardaki yaşlılık bunaması riskinin çok daha büyük olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca, antiviral herpes tedavilerinin HSV1’den şiddetli bir şekilde mustarip olan ve daha sonradan bunama görülen kişi sayısında ciddi bir azalmaya sebep olduğuna dair kanıtlar içeriyor,” diyor.
Çözüme Giden Yol
Itzhaki, Tayvan’da yapılan çalışmaların sonuçlarının, sadece şiddetli HSV1 (veya VZV) enfeksiyonlarını kapsadığının altını çizmek gerektiğini ve bunların nadir görülen vakalar olduğunu kabul ediyor. “Tercihen, biz aralarında herpes labialis (uçuk) veya hafif genital uçuk da olan hafif HSV1 enfeksiyonu bulunan insanlar arasındaki bunama oranlarının incelenmesini isterdik,” diyen Itzhaki, bu konudaki sorunun, bu vakaların çok daha az kayıt altına alınması olduğunu söylüyor.
HSV1 enfeksiyonu ve Alzheimer hastalığı arasında bir sebep-sonuç ilişkisi bulunduğunu onaylamak için daha fazla çalışmanın yapılmasına gereksinim olsa da, Itzhaki HSV1’in Alzheimer’daki rolünü ciddi bir şekilde destekleyen 150’den fazla yayın olduğunu ve Tayvan’da elde edilen bulguların Alzheimer tedavisi için antiviral herpes ilacı kullanımının doğruluğunu fazlasıyla onayladığını belirtiyor. Ayrıca Tayvan’da bir HSV1 aşısı geliştirilmesinin de teşvik edildiğini söyleyen Itzhaki, bunun muhtemelen en etkili tedavi yöntemi olacağını düşündüğünü de sözlerine ekliyor.
