Hollandalı, Amerikalı ve Polonyalı adli bilimciler tarafından geliştirilen yeni bir sistem, genetik testleri ve bir bilgisayar modellemesini bir araya getirerek, küçük bir DNA örneği ile zanlının ten ve göz renginin bir taslağını oluşturabiliyor. Bu yeni teknoloji, dedektiflerin eşkali tanımlanamayan suçluların profillerini oluşturabilmelerini ve arkeologların keşfettikleri insan kalıntılarının ayırt edici fiziksel özelliklerini belirleyebilmelerini sağlayacak .
İlk olarak, 2010’un başlarında halka tanıtılan ve adli DNA fenotipleme (FDP) olarak adlandırılan genetik test protokolleri, suç mahallinde bırakılan eser miktarda DNA’nın analizini yaparak, failin saç ve göz rengini tahmin edebiliyor. Ayrıca bu teknoloji sayesinde raştırmacılar, karşılaştırma için referans DNA’nın bulunmadığı durumlarda, şüpheliler ve mağdurlar hakkında bilgi toplayabilecekler.
DNA’lar ve SNP’ler
Yüksek orandaki doğruluk derecesi ile tanınan bir FDP platformu olan HIrisPlex ise, 2014 yılında Hollanda’daki Erasmus MC Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir. Sistem ilk olarak, ilişkili genler içinde saç ve göz pigmentasyonu ile ilişkili olan ve SNP olarak adlandırılan spesifik genetik varyasyonlarını aramak için bir DNA testini kullanır. Daha sonra sonuçlar, SNP’lerin bir kişinin gerçek hayattaki en olası göz ve cilt rengini hesaplayabilen ücretsiz bir çevrimiçi yazılıma yüklenir. Model açık erişimli olduğundan, SNP test verilerine sahip olan herhangi bir laboratuvar bu yöntemi kullanabilir.
Diğer sistemlerin yüz şekli veya boy gibi özellikleri de öngördüğü iddia edilse de, elde edilen sonuçlar birbirinden ayırt edilemeyecek kadar çok benzerlik içeriyor. Çünkü yüz şekli ve boy gibi özellikler birçok gende karmaşık etkileşimler tarafından oluşturulurken, kahverengi ya da sarı saçı belirleyen genler oldukça belirgindir.
Düne kadar, cilt rengini belirlemek için kullanılan FDP yöntemleri güvenilir değildi.
Forensic Science International: Genetics dergisinde açıklandığı üzere, HIrisPlex’in arkasındaki ekip, bu sistemin geliştirilmiş versiyonu olan HIrisPlex-S‘nin, DNA örneklerinden saç, göz ve cilt rengini eş zamanlı olarak tespit edebilenbir FDP aracı olduğunu gösterdi.
Sistem Nasıl İşliyor?
Çalışmanın yardımcı yazarı Susan Walsh verdiği bir demeçte “Daha önce emniyet teşkilatını ve antropologları, göz rengi ile göz ve saç rengi kombinasyonları tespiti konusunda DNA araçlarıyla destekledik; ancak cilt rengini tespit etmek daha zordu. Öncelikle, bireyin cilt rengini belirleyen genlerdeki DNA belirteçlerini kullanarak, gerçek deri rengini çok açık, açık, orta, koyu ve koyu siyah olmak üzere beş alt alternatife ayırıp tahminde bulunuyoruz. Bu, genetik soyu belirlemekle aynı şey değil. Bu daha çok, ırk veya etnik kökeni tespit etmek değil de, bir hırdavat dükkanında pek çok farklı renk tonunun içinden en uygun boya rengini belirlemek gibi bir şey,” diyor.
HIrisPlex-S testi, DNA’yı toplam 41 SNP kullanarak değerlendirir: sadece cilt rengi ile ilişkili 17 SNP ve içinde 19’u cilt rengiyle de alakalı olan, toplamda 24 saç ve iris pigmentasyonu ile ilişkili SNP değerlendirilir. SNP’lerin var olup olmadığını gösteren data, daha sonra söz konusu bilgisayar modelinin yeni bir versiyonuna işlenir.
Geçerlilik deneyleri sırasında Walsh ve arkadaşları, sistemin “kan, sperm ve tükürük lekeleri gibi DNA örneklerini, eser miktarda temas sonucu oluşan DNA örneklerini ve bilinçli olarak bozulmuş DNA kalıntılarını kopyalayarak analiz edebildiğini gösterdi.
Walsh, bu geliştirilmiş yöntemin, güvenlik güçlerinin, şüpheli tanık ifadelerine ihtiyaç duymadan, zanlıları takip etmelerine yardımcı olacağını umuyor.
Walsh, “Görgü tanıklarına olayla ilgili nelere şahit oldukları sorulduğunda, çoğu zaman saç ve ten renginden bahsederler. Yaptığımız şey, gördüklerine nesnel bir olgu katmak için genetik biliminden yardım almaktır, ” dedi.
Yeni yöntem, adli tanımlama sürecini büyük ölçüde geliştirecek gibi görünüyor.
Kaynak: IFL Science
